Stuletni szyb „Mikołaj” przy ulicy Szyb Walenty w dzielnicy Ruda przez wiele lat służył kopalni „Walenty – Wawel”. Ten najstarszy ośrodek wydobywczy na Górnym Śląsku powstał w 1931 roku
z połączenia trzech rudzkich kopalń – „Brandenburg”, „Wolfgang” oraz „Hrabia Franciszek”.
Z tą ostatnią, którą do eksploatacji oddano w roku 1912, stuletni szyb związany był od początku swojego istnienia. W roku 1910 wspomniane kopalnie zostały przejęte przez hrabiego Walentego Ballestrema, który jeden z nowootwieranych szybów nazwał imieniem swojego pierworodnego syna, Mikołaja.

Co ciekawe, informacje o początkach kopalni leżącej na terenach Rudy sięgają już pierwszej połowy XVIII w. Wspomina się także, iż w roku 1790 miejsce to zwiedził znany poeta niemiecki J.W. Goethe.

- Większość zabudowań wchodzących w skład kompleksu szybu „Mikołaj” powstała w 1912 roku
na terenie należącej do rodziny Ballestremów kopalni „Wolfgang” w Rudzie. Wzniesiono wówczas wieżę wyciągową oraz budynki nadszybia, łaźni, cechowni, sortowni, kotłowni, elektrowni
i rozdzielni - wylicza Marta Lip - Kornatka z Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków. - Nowe obiekty budowlane i urządzenia stanowiły wtedy jeden z najnowocześniejszych zakładów górniczych koncernu Ballestremów – dodaje.

Szyb „Mikołaj” w swojej stuletniej historii był wielokrotnie pogłębiany. W 1912 r. sięgał 445 metrów w głąb ziemi, w latach 1953 - 1959 uzyskał głębokość 630 m, zaś w roku 1966 osiągnął poziom
800 m. Obecnie stanowi jedyny w Rudzie Śląskiej kompletny zespół zabudowań i urządzeń górniczych wyłączonych z ruchu i przekazanych miastu. Dzisiejszy zespół tworzą budynki: nadszybia, maszyny z halą przetwornic i częścią warsztatu oraz stalowa wieża wyciągowa. Obok znajduje się hala maszyn elektrociepłowni „Mikołaj”. Oprócz obiektów budowlanych zostały zachowane urządzenia górnicze: maszyna wyciągowa Siemens z kołem Ilgnera, szybowskaz, tachograf
oraz zestaw przetwornic.

W 1994 roku rozpoczął się proces likwidacji kopalni „Wawel”. Po likwidacji zakładu górniczego szybu „Mikołaj” budynki i urządzenia zabezpieczono, nie zdołano jednak uchronić ich od częściowej dewastacji. - Dzięki przeprowadzonym pracom renowacyjnym, w tym remontowi dachu udało się
w dużym stopniu poprawić stan zachowania obiektu oraz odtworzyć urządzenia techniczne – podkreśla Marta Lip – Kornatka. - W 2005 roku wykonano remont kapitalny maszyny wyciągowej
oraz hali przetwornic wraz z mechanizmami, a w roku 2012 dokonano konserwacji maszyny
oraz wyremontowano dach hali – dodaje.

Aktualnie wyremontowany obiekt jest miejscem wycieczek oraz prelekcji organizowanych przez Miejskie Muzeum im. Maksymiliana Chroboka oraz osoby prywatne. W ostatnim czasie, znalazł się wśród 35 obiektów biorących udział w plebiscycie na najpopularniejsze rudzkie zabytki. W konkursie tym uzyskał 59 głosów. W czerwcu w szybie „Mikołaj” odbędą się również obchody Industriady. Mieszkańcy oraz turyści spoza miasta, którzy mieliby ochotę zwiedzić stuletni szyb, powinni kontaktować się z Biurem Miejskiego Konserwatora Zabytków.